Samenwerking tussen de afdeling Werk & Inkomen en twee Sociale Wijkteams in de gemeente Almere levert minder op dan het kost. Tegen de verwachting in, vinden niet meer uitkeringsgerechtigden hun weg (terug) naar werk en inkomen doordat gemeenteambtenaren en sociaal werkers actief samenwerken. Wel kunnen kwetsbare inwoners daardoor sneller hulp krijgen. Dat zijn de belangrijkste uitkomsten van de MKBA ‘Samenwerken voor burgers’ die AEPB Onderzoek en Advies heeft uitgevoerd naar de Almeerse integrale aanpak van kwetsbare inwoners door de gemeentelijke afdelingen Sociale Wijkteams en Werk & Inkomen. 

De pilot
De maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) brengt het maatschappelijke rendement in beeld van een pilot waarin Almere in 2017 en 2018 gedurende veertien maanden geprobeerd heeft om zorg, participatie en inkomen beter op elkaar af te stemmen. Deze pilot ‘Intensiever samenwerken tussen de afdelingen Werk & Inkomen en Sociale Wijkteams’ was onderdeel van het decentralisatiebeleid van Almere op het gebied van zorg, werk en jeugdhulp. Aangenomen werd dat als ondersteuning dichter bij de burger wordt georganiseerd, dat meer mogelijkheden biedt om maatwerk te leveren en bureaucratie te voorkomen, en geld zou besparen. Regelmatig contact en uitwisseling van gegevens tussen de wijkteams van Stedenwijk en Waterwijk-Verzetswijk zou ervoor moeten zorgen dat kwetsbare bewoners van die wijken beter bediend zouden worden op het pad naar werk en inkomen, en dat dit bovendien een financiële besparing zou opleveren. De MKBA zocht breed naar de effecten van de samenwerking maar vond geen meetbaar verschil tussen de reguliere ondersteuning en die zoals bedacht voor de pilot. Wel bleken kwetsbare inwoners die een uitkering nodig hebben sneller geholpen te worden, maar dat lijkt vooral het gevolg te zijn van een beslissing die gelijktijdig doch los van de pilot is genomen om bij Werk & Inkomen alles in te zetten om dienstverlening en doelstellingen beter op elkaar aan te sluiten. De gebruikers hebben wel baat bij de samenwerking, zo kwam uit interviews naar voren, omdat knelpunten in het traject naar het aanvragen van een uitkering voorkomen worden. De maatschappelijke effecten van de pilot blijken volgens de MKBA beperkt. Er stroomden tijdens de pilot niet meer bijstandsgerechtigden naar werk dan ervoor, en ook de manier waarop inwoners gebruik maakten van de zorg veranderde niet. 

Maatschappelijk rendement
De MKBA concludeert dat de maatschappelijke kosten niet worden gecompenseerd door de maatschappelijke baten. Want de samenwerking koste wel extra overheidsgeld, met name door de opzet als lerende pilot waarbij de betrokken ambtenaren nieuwe kennis moesten opdoen. Hoewel zij nu beter weten welke werkzaamheden hun collega’s uitvoeren, is het wantrouwen dat tussen de afdelingen bestaat niet merkbaar afgenomen. Een probleem was bovendien dat er bij de betrokkenen onduidelijkheid was over hun (nieuwe) rol in de samenwerking, en dat zij de beschikbare capaciteit onvoldoende vonden om alle taken uit te voeren. De MKBA stelt dat het verleidelijk is om te stellen dat de pilot is mislukt door de bescheiden opbrengsten, maar dat dit onjuist is. De pilot is deels leergeld dat betaald moet worden om bij toekomstige projecten implementatierisico’s te voorkomen. Die overtuiging komt terug in de aanbevelingen die bedoeld zijn om de kennis die is opgedaan tijdens en na de pilot naar de praktijk vertalen. 

Aanbevelingen
De MKBA stelt voor om verbindingsmedewerkers te benoemen bij de wijkteams en de afdeling Werk & Inkomen, waardoor knelpunten op het gebied van informatie of het lopende traject van de klant snel kunnen worden aangepakt. Ook beveelt ze aan om de werkprocessen op te delen in zorg, werk en voorzieningen, omdat klanten die in de zorg een andere ondersteuning nodig hebben toch op weg geholpen worden naar werk. Ook op het gebied van de financiën zijn er aanbevelingen. De belangrijkste is om het budget te koppelen aan taken bij het wijkteam, zodat duidelijk is voor welke activiteiten subsidie beschikbaar is. De MKBA stelt dat omdat zowel het financieel als het maatschappelijk rendement lager is dan de opbrengsten van de huidige praktijk, is het vanuit maatschappelijk perspectief verstandiger om de reguliere werkwijze te gebruiken dan te investeren in de integrale ondersteuning van inwoners door intensivering van de samenwerking tussen wijkteam en W&I. Om de dienstverlening aan kwetsbare inwoners te verbeteren en de randvoorwaarden te realiseren, zullen er scherpe beleidsmatige en bestuurlijke keuzes moeten worden gemaakt. Zonder dat zal de transformatie in het sociaal domein in Almere niet leiden tot efficiëntere en effectievere ondersteuning van genoemde inwoners.