Gemeenten en maatschappelijke organisaties staan voor de opgave om het sociaal domein zo in te richten dat schotten vervagen en de leefwereld van inwoners centraal komt te staan: integraal samenwerken dus. Want wie zijn baan kwijtraakt, kan zomaar te maken krijgen met psychische klachten of spanningen in het gezin. En wie kampt met armoede kan snel in een langdurig sociaal isolement belanden. Een belangrijke stap om te komen tot integraal samenwerken, is het bij elkaar brengen van de werelden van wijkteams en sociale diensten. Allebei dragen ze bij aan meedoen (weer) mogelijk maken. Maar wel vanuit verschillende - en soms botsende – kaders, taal en uitvoering. Hoe zijn die twee werelden beter te verbinden? Die verkenning stond centraal tijdens een drukbezocht symposium in Almere op 27 juni. Aan de hand van praktijkverhalen was er veel ruimte om kennis te delen en gezamenlijke lessen te trekken voor de toekomst.

Het symposium kon rekenen op een bonte mix van deelnemers. Ervaringsdeskundigen, experts, hulpverleners, beleidsmakers en politici uit heel het land deelden hun visie en praktijklessen onder dagvoorzitterschap van politicoloog Pieter Hilhorst. Openingssprekers Jerzy Soetekouw (wethouder Almere), Floris Lazrak (AEPB Onderzoek & Advies) en Arre Zuurmond (ombudsman metropoolregio Amsterdam) zetten met persoonlijke verhalen de toon van de dag. De kwetsbaarheid die zij lieten zien met die verhalen, is namelijk ook de kwetsbaarheid die nodig is om te komen tot echte vernieuwingen in het sociaal domein. Die beginnen bij dilemma’s onder ogen zien. Bij je eigen sterktes en zwaktes kennen en niet schromen om anderen om hulp te vragen. En bij fouten (h)erkennen en ervan leren. Want dán blijf je je ontwikkelen en creëer je een omgeving waarin mensen hun nek durven uit te steken en met nieuwe ideeën durven te komen.

Soms begint innovatie ook bij het loslaten van bestaande beelden. Over hoe andere organisaties en professionals doen en werken, bijvoorbeeld. En over de mate waarin wijkteams en sociale diensten zich echt in twee aparte werelden bewegen. In de woorden van ombudsman Arre Zuurmond: “De tegenstelling tussen die twee werelden is er niet. Je kunt op basis van maatwerk in beide opereren.”

Inspiratie en dilemma’s
In navolging van de openingssprekers volgden in de verdiepingssessies openhartige verhalen van managers en directeuren sociaal domein uit verschillende grote steden. Zij namen de aanwezigen mee in de keuzes die in hun gemeenten zijn gemaakt en hoe die op dit moment uitpakken. Er kwamen goede initiatieven op tafel die als inspiratie kunnen dienen voor anderen. En er kwamen dilemma’s op tafel die konden rekenen op veel herkenning onder de deelnemers. Hoe schep je bijvoorbeeld structureel meer helderheid in rollen en wat professionals over en weer van elkaar mogen verwachten? Hoe voorkom je dat regels per domein het samenwerken aan één gezinsplan in de weg zitten? Wat mogen we daadwerkelijk verwachten van de zelfredzaamheid van inwoners en hun netwerk? En hoe gaan we om met de zeer actuele spanning tussen het beschikbare geld en de benodigde hulpverlening?

Geen ‘one size fits all’
Het doel van het symposium was niet om te komen tot één ultieme oplossing voor de samenwerking tussen wijkteams en sociale diensten. Iedere keuze en iedere structuur heeft voor- en nadelen. Wat in Zaanstad of Eindhoven werkt, hoeft bovendien niet de oplossing te zijn voor Almere of Enschede. Het uitwisselen van ervaringen scherpt wel de gedachten en biedt mogelijkheden om kansrijke elementen van anderen mee te nemen naar de eigen gemeente.

In de afsluitende paneldiscussie komt naar voren dat het in ieder geval belangrijk is heldere doelen en keuzes te formuleren en om die vervolgens congruent uit te voeren, van top tot uitvoering. Wat is er nodig om daadwerkelijk het verschil te maken voor inwoners die onze inzet nodig hebben?

Het is niet realistisch om te denken dat professionals van de ene op de andere dag anders gaan werken. Dat vraagt dus om een goed gefaciliteerd veranderproces en om focus aanbrengen (en vasthouden) en de verandering de tijd geven. Als de actualiteit daar om vraagt is het uiteraard wel mogelijk om de gekozen koers al werkende weg bij te sturen. Waar mogelijk gebeurt dat gefundeerd op basis van gericht data- en effectonderzoek. Het panel doet dan ook een oproep om nieuwsgierig te zijn en te blijven naar wat echt werkt en wat niet. Symposia als deze zijn vervolgens mooie gelegenheden om ‘evidence-based’ inzichten breder te delen.

Opbrengsten vastleggen
Organisatoren gemeente Almere en AEPB Onderzoek & Advies hebben veel waardering voor de aanwezigheid van alle deelnemers en sprekers en voor de openheid bij het delen van praktijkverhalen. De rode draden uit de verdiepende gesprekken komen in een gebundelde digitale uitgave te staan die in de maanden na de zomer beschikbaar komt. Informatie over hoe en wanneer die uitgave te downloaden is, volgt in september.